Muren gelijkvloers.

De laatste weken hebben we goed doorgewerkt. De muren van het gelijkvloers zijn allemaal opgebouwd. Op één muur na die we hebben opengelaten om onze laatste lading strobalen gemakkelijk binnen te kunnen leggen. Die lading van honderdvijftig strobalen is vandaag toegekomen. Het blijft ons verbazen hoeveel dat elke keer weer lijkt. We blijven voorlopig een behoorlijk stuk onder de oorspronkelijke inschatting. Als we toch tekort komen, kunnen we nog altijd bij onze boer terecht. Die kan blijkbaar altijd wel aan strobalen geraken. Het is wel leuk met die zekerheid rekening te kunnen houden.

Ondertussen hebben we een (definitieve?) beslissing genomen over het formaat van de ramen. Die van de kinderkamers aan de straatkant zijn precies even groot en staan mooi symmetrisch in de gevel. Mooi omdat de gevel zelf niet symmetrisch onder het dak zit. De ramen zitten op een hoogte waardoor de kinderen de straat niet kunnen zien. We hopen dat dat een rustgevend effect oplevert. Zo'n hoog raam zorgt uiteraard voor ruim voldoende daglicht.

De raam van de badkamer aan de achterkant zit op dezelfde hoogte. Daar geeft de raam dus vooral mooi daglicht en een beperkt uitzicht op de bomen achter onze tuin. Daar overwegen we zelfs uiteindelijk de vensterbank nog wat te verhogen om het 'clerestory' of lichtbeuk effect te vergroten. (Een lichtbeuk of clerestorium is een reeks vensters boven het middenschip van een kerk waardoor het natuurlijk licht naar beneden valt. Frank Lloyd Wright gebruikte deze techniek regelmatig om privé ruimtes overvloedig van daglicht te voorzien.) De breedte van het raam is vrij groot voor een badkamer, maar dat formaat willen we doortrekken in de bovenverdieping.

Voor de keuken is de raamopening even breed, maar komt de vensterbank lager. Zo zullen we vanuit de keuken in de tuin kunnen kijken. Vermits de (leef)keuken een van de meeste gebruikte ruimtes wordt, vinden we een mooi zicht op de tuin wel belangrijk. De tegenoverliggende muur van de eethoek krijgt een hoog raam met een sterk 'clerestory' effect. Dit venster is maar veertig centimeter hoog en komt net als de venster van de keuken vlak onder de zoldering. Daardoor zal de redelijk lage zoldering van de keuken en eethoek optisch hoger lijken.

De plaats van de voordeur ligt voor de hand. Aangezien de voordeur bijna midden in het gebouw zit, moet de plaats vanzelfsprekend zijn. We willen niet dat mensen de voordeur moeten zoeken. Wie van de straat komt, moet langs de kinderkamers en zal dan de voordeur achter de hoek zien opduiken. De hoge muur van de eethoek versterkt dat effect. Links naast de voordeur blijft nog een stuk muur waartegen we nog een leuk meubeltje kwijt kunnen. De opening van de deur zullen we naar boven doortrekken in een hoog smal venster. En zo krijgt onze woning steeds meer vorm.

Kamp bouwen.

Na het bezoek van de architect, zijn we met veel enthousiasme weer aan het werk geschoten. De muur van de keuken en van een slaapkamer zijn ondertussen vakkundigopgetrokken (al zeggen we het zelf). De onderkant van de ramen laten we telkens samenvallen met de hoogte van twee of drie balen. Dat bespaart ons heel wat maatwerk. Bij de badkamer en de slaapkamer nemen we drie balen, omdat het uitzicht minder belangrijk is dan de lichtinval. Voor de keuken beperken we de hoogte van de muur tot twee balen. Zo behouden we het zicht op de tuin vanuit de keuken en de eetkamer. Of we het keukenraam tot tegen het plafond laten lopen, staat nog niet vast. Ook over de breedte van de ramen zitten we nog wat te twijfelen. We wachten nog een beetje af hoe het zicht wordt met de andere muren en ramen.

Na het bouwen van de allereerste muur bekroop ons het gevoel dat we dat prachtigehoutskelet wegstopten. Die prachtige open constructie zou weldra een huis worden, met veel muren die alles afsluiten. Ondertussen beginnen die muren vorm aan te nemen en geven ze al een heerlijk huiselijk sfeertje. Zelfs als het buiten vriest, blijft het binnen aangenaam om te werken. Wel fris uiteraard, maar dat spoort ons aan om flink door te werken.

R en C hebben nog een paar uurtjes van hun tijd opgeofferd aan ons goede doel. Nu hebben we de balken boven de ramen ook al kunnen isoleren met stro. Zo blijkt alweer dat samenwerken met andere bouwers het nog leuker maakt. Al is stromuurtjes maken altijd leuk werk. Net zoals de kinderen de gekste kampen bouwen met de strobalen, bouwen wij ons kamp, zij het wat groter. Zeker als je bedenkt dat we alleen maar hout, strobalen, wilgentakken en wat schroeven gebruiken, is de vergelijking zo gek nog niet.

Vooraan badkamer, achteraan keuken.

Zicht naar de badkamer.

Zicht op de slaapkamers.

De meester doet het voor ;-)

R volgt.

De achtergevel achteraan krijgt vorm.

Gaten in stromuren.

Net voor het weekend kregen we bericht van de architect dat hij onze muren nog eens wou bespreken. Aanleiding was het bezoek van Casa Calida op onze werf, dat een pittige discussie heeft losgemaakt binnen de vzw. Enkele bezoekers vonden de door ons gebouwde muren niet helemaal volgens de regels der kunst afgewerkt. De opmerkingen gingen over het niet inslijpen van de strobalen, over te weinig en te kleine schroeven, te lichte bevestigingshoeken en te veel gaten. Het verwondert ons enigszins, want Peter vond onze allereerste muur (die we ondertussen veel steviger hebben heropgebouwd) nog net kunnen. Toen heeft hij ons werk bekeken en verder geen dringende opmerkingen gegeven.

Het leek Peter best om ter plaatse alles eens grondig te bekijken en te bespreken. Zo gezegd, zo gedaan. Vandaag heeft hij dus alle muren bekeken en er een flinke sjot tegen gegeven. Hier en daar raadt hij aan om nog een paar extra stokken te kloppen in de onderste balen, die geven soms nog wat mee. Verder staat alles stevig genoeg. De belangrijkste opmerking was dat we de onvermijdelijke gaten die er nu nog zitten, zeker moet dichtstoppen voor we gaan lemen. Die gaten zijn koudebruggen die gegarandeerd voor condens en schimmelvorming zullen zorgen. Het was uiteraard de bedoeling die gaten nog zorgvuldig dicht te maken. Wij voeren dat werkje liever uit wanneer alle muren er staan. Stel dat we binnenkort toch besluit om een van die muren opnieuw op te bouwen, dan zou het gek zijn om al dat werk verloren te laten gaan. Het is trouwens een tijdrovend werk dat we beter doen terwijl we bijvoorbeeld op onze ramen wachten. Het is dus eigenlijk allemaal dik in orde. Blijkbaar wou Peter enkel wat zekerheid na de discussie van de vzw.

We hebben nog even het nut van de geul in de strobaal besproken en zoals we het nu bekijken, is het toch logischer die geul wel te maken. Het bespaart ons de moeite om nadien die ruimte tussen de balen vol te stoppen. Het maken van zo’n geul duurt minder lang dan stro tussen de balen te proppen. We hebben meteen een test gedaan en vinden dat een heggenschaar zeker zo goed werkt als een slijpschijf, en met veel minder lawaai. Vermits we geen grote slijpschijf hebben, besparen we zo bovendien een extra kost.

Nu de architect er toch is, bespreken we onze ideeën over de plaats en het formaat van de ramen voor de badkamer, keuken en kinderkamers. De hoogte van de onderkant staat al vast, we twijfelen nog over de hoogte van de ramen zelf en de breedte. Dat is dan weer een fantastisch voordeel van strobouw, je kan een stromuur altijd nog aanpassen of zelfs helemaal opnieuw opbouwen. Het kost alleen wat tijd.Buiten mag het dan vriezen, binnen wordt het snel aangenaam als het zonnetje op de 'ramen' schijnt.

In de hoek duiken onvermijdelijk gaten op die je niet mag vergeten op te vullen.

Het houtskelet verdwijnt stilaan nu de muren vorm geven aan de leefruimten.

Het begin van de muur van de keuken.

De muur van de badkamer waar de hoogte van de raam al duidelijk wordt, nu nog bedenken hoe breed dat raam moet worden.

Calida meets Pixie.

Vandaag komt er een delegatie van vzw Casa Calida langs op onze werf. Bedoeling is om enkele werven in verschillende stadia te bezoeken. Onze werf is een van de uitverkorenen. Klinkt best mooi zo, alsof ons huis dan zo speciaal is. In werkelijkheid is onze werf gewoon goed gelegen om een gunstige route uit te stippelen. En enkele mensen willen wellicht weer eens wat anders zien.

Rond de middag arriveert een lichtjes uitgelaten bende. Met Mathias Lootvoet van het Leemniscaat erbij kan dat moeilijk anders. Deze immer opgewekte spring in 't veld (volgens Pixie is "ongeleid projectiel" een betere benaming) zorgt altijd voor ambiance. De spilfiguren van de vzw Geert en Hein zijn ook van de partij. We herkennen ook Jack die we tijdens de workshop hebben ontmoet. Peter Vos zelf en zijn collega zijn er uiteraard ook bij. Verder nog wat onbekend volk van andere bureaus.

Iedereen loopt een beetje vrij rond en er worden overal wat gesprekken gevoerd. Het gaat er zoals gewoonlijk heel gemoedelijk aan toe. We vangen hier en daar lovende woorden op over het ontwerp. Vooral het dakterras en de verschillende dakvlakken vallen bij veel mensen in de smaak.

Hein bestudeert de stromuren die we al gebouwd hebben en geeft nog wat tips. Mathias test de stevigheid van de muren door er met zijn volle gewicht tegen te springen. De muur houdt stand. Het ziet er dus behoorlijk uit. Enkele mensen wijzen ons op de holten en gaten in de net gebouwde muren. Die moeten we uiteraard nog opvullen. Maar dat doen we liever nadat alle muren opgebouwd zijn, terwijl we op onze ramen wachten.

Na een goed half uur en de obligate groepsfoto moet de groep verder. De lunch wacht. We krijgen nog enkele bemoedigende woorden en gelukwensen toegeworpen. Even later keert de rust weer. We zijn toch tevreden dat het allemaal goed zit met onze werf.

Casa Christo

Als ware Christo-kunstenaars hebben we het huis ingepakt.

Om zeker te zijn dat regen en wind geen kans meer krijgen, hebben we alle gaten dichtgemaakt met bouwfolie. De folie die we voordien hier en daar hadden bevestigd was op enkele plaatsen losgekomen. Nu hebben we erop gelet meer latten te gebruiken en de folie aan alle kanten goed vast te maken. Zo heeft de wind er minder vat op. Het heeft heel wat acrobatische toeren op ladders en tientallen nagels en latten gevergd.

Binnen merken we het verschil in temperatuur al. Nu we uit de wind zitten is het veel aangenamer. Misschien hebben die paar honderd strobalen er ook wat mee te maken. Woensdag heeft boer Fons een nieuwe lading stro geleverd. Het heeft heel wat moeite gekost om ze binnen te krijgen. Fons was met zijn tractor achter het huis gereden waar hij vorige keer de balen had gelost. Wij wilden ze eigenlijk naast het huis binnenzetten. Maar nu kon Fons niet meer draaien tot naast het huis. Met die vracht zou hij geheid zijn omgekanteld op onze helling. Door de sneeuw en regen werd de grond onder de tractor al snel een modderige brij. We hebben dan maar snel wat paletten gelegd en de balen vanachter naar binnen gegooid. Dat heeft ons wel wat extra inspanning gekost. We hebben het even uitgerekend, met twee man hebben we samen zowat twaalf ton verzet op minder dan drie uur.

Onnodig te zeggen dat we afgepeigerd waren.

Sne(e)u(w).

Wij hebben sneeuw altijd leuk gevonden. Het sneeuwt niet zo vaak, en dan is het altijd uitkijken of de sneeuw blijft liggen. En of die wel goed plakt. Dan kunnen we sneeuwmannen gaan bouwen. Ondanks de eerder warme winters van de laatste jaren, is het ons al enkele keren gelukt een iglo of sneeuwman te maken. Ondertussen kan ons zoontje er ook al wat van. Het was zondag dan ook dolle winterpret.

Gelukkig waren we thuis gebleven. Anders was het wellicht nog mooier en leuker geweest, maar dan hadden we ons op de werf en onderweg danig geërgerd aan de sneeuw en nattigheid. Maandag bij de inspectie bleek dat het behoorlijk had binnengesneeuwd. Onze vloeren boven en beneden waren goed nat geworden. Gelukkig is de stromuur gespaard gebleven. Over het stro in de vloer maken we ons niet te veel zorgen. Uiteindelijk zal de OSB-vloer weer verdwijnen om op de strobalen een laag leem aan te brengen alvorens de finale planken vloer gelegd wordt. Op dat moment kunnen we de strobalen nog eens inspecteren. Dan zien we wel of er toch schade is opgetreden.

Ondertussen hebben we wel door dat we dringend ons huis beter moeten beschermen tegen de regen. Zeker nu de volgende lading stro binnen gestockeerd zal worden. Dat zullen we deze week eens aanpakken. Want dit weekend willen we verder werken aan onze stromuren. Ondertussen genieten we dan maar van de mooie winterplaatjes.

Stromuurtje bouwen.

Vandaag leggen we de laatste OSB-platen op de vloer. Dus kunnen we eindelijk aan de stromuren beginnen. We hebben al twee basiscursussen gevolgd en onze architect heeft ons twee weken geleden aan de hand van foto's nog eens door het hele verhaal geloodst. Het blijft natuurlijk de eerste keer dat we er helemaal zelf aan moeten beginnen.

Zoals gewoonlijk is een goede voorbereiding het halve werk. In dit geval komt er toch een lijstje met typische benodigdheden aan te pas. Daar hebben we ons de laatste twee weken tussendoor mee bezig gehouden. Ook daar zijn collega bouwers ons met raad en daad bijgesprongen. Waarvoor dank. Dit was ons lijstje:
- 2 potkrikken (2 ton)
- 2 steunhaken
- bevestigingshaken
- schroeven
- schroefboormachine
- lichte en zware hamer
- zaag
- houten balken en planken (veel reken-, puzzel- en wat giswerk)
- wilgentakken niet vergeten!
- slijpschijf, cirkelzaag of haagschaar
- (stelling hebben we gemaakt van strobalen)

Heel belangrijk in deze materie was de beslissing over de bouwmethode. Uiteindelijk hebben we besloten – alvast voor de gesloten noordmuur – de balen op hun smalle kant te zetten. De isolatiewaarde is beter en de muur wordt zo iets minder dik. Dat de balken van de constructie binnen zichtbaar blijven vinden we een pluspunt. Bij deze methode is er bovendien beduidend minder hout nodig. We plaatsen dan een keper tussen de balen in plaats van twee zware balken. Meestal wordt in de balen met een lawaaierige slijpschijf een gleuf gemaakt voor die keper. Het enige minpunt.

We waren van plan te testen of een heggeschaar of cirkelzaag mogelijk gemakkelijker werkt dan een cirkelzaag. Terwijl we bezig zijn, besluiten we te proberen die keper te plaatsen zonder eerst die gleuf te maken. Vermits de keper vijf centimeter dik is, zal die vanzelf verdwijnen tussen de flink aangeperste strobalen. Zo bedacht, zo gedaan. Het moet gezegd dat onze balen stevig geperst en goed van vorm zijn, waardoor ons trucje wel werkt. Zonder overdreven lawaai hebben we tegen een uur of twee onze eerste muur grotendeels opgebouwd. Net op tijd voor het bezoek van de architect. Hij raad ons aan een extra steunplank in de muur te stoppen, vooral om te vermijden dat we later barsten krijgen in de bepleistering. Die raad zullen we voortaan opvolgen. Maar of we die eerste muur gaan heropbouwen? We denken het niet.

Collega helpen.

Maandag kregen we een telefoontje van H, een collega strobouwer. Zijn houtskelet is zo goed als klaar en vandaag moet het dak vol stro gestopt worden. Op een weekdag is het niet evident om vrienden op te trommelen. Gelukkig heb ik vandaag vakantie en besef ik maar al te goed hoe belangrijk het is om je dak zo snel en droog mogelijk te isoleren. Ik stel mijn kennis en spierkracht dan ook graag ter beschikking. Met mijn ervaring erbij moet het zeker lukken op één dag. Tenslotte is net dat één van de leuke aspecten van strobouw, dat je mensen leert kennen, elkaar kan helpen en ervaringen kan uitwisselen.

Rond halftien kom ik aan op de werf. H zit al op het dak en schoonvader L stapelt beneden de balen op paletten die met de kraan op het dak worden gehesen. Na wat uitleg over mijn werkwijze beginnen we eraan. Gaandeweg merk ik dat een zacht hellend dak heel wat makkelijker werkt en andere mogelijkheden biedt. Je kan bovenop de geplaatste strobalen lopen en werken. Je hoeft dus niet voortdurend op planken te klauteren. En je kan ter plekke balen op maat maken.

Op een beetje motregen na blijft het trouwens droog. Tegen een uur of vier ligt het hele dak vol en zit ons werk erop. We mogen trots zijn op onze prestatie. Alles nog goed afdekken en morgen kan H nog wat gaten opvullen. En dan bouw ik mijn eerste stromuur.

Energiebocht bis.

De aansluitbocht of energiebocht heeft nog wat voeten in de aarde gehad, letterlijk en figuurlijk. We verkiezen ondertussen echt wel de naam energiebocht, of bloed zweet en tranen-bocht. Ruim een maand geleden hebben we de bocht met veel gezwoeg ingegraven. Het had toen geregend en het was echt geen pretje om in de modder te staan graven. Maar het was uiteindelijk wel gelukt om dat stomme geval in de grond te stoppen.

Omdat het leidingwater zo naar binnenkomt moet de bocht uiteraard geïsoleerd worden tegen bevriezing. We hadden gedacht dat zo'n dertig centimeter diep wel zou volstaan. Onze architect denkt daar echter anders over. Resultaat? We graven de bocht weer helemaal uit met extra ruimte rondom (vier uur scheppen onder het huis!!). Daarin stoppen we pur-platen (totale dikte 16 cm, 1 meter diep!). Bovenaan de bocht spuiten we een bus pur-schuim leeg. De bocht is nu definitief geplaatst en deftig geïsoleerd. Eerlijk gezegd zijn we echt blij dat het voorbij is.

Al willen we nog even dit kwijt. Als je denkt dat met het plaatsen van de energiebocht alle aansluitingen voorzien zijn, denk dan nog maar een keertje na. De aarding van je installatie moet je apart voorzien. Zorg dus dat je met die kabel buiten geraakt. En ondanks de verplichting om regenwater op te vangen en op minstens één kraantje aan te sluiten, moet je niet vergeten dat ook dat water binnen moet geraken. Door de aansluitbocht mag je dat water niet binnenbrengen, want dan wordt het verwarrend welk water zuiver is. Die doorgang hebben we ondertussen zelf voorzien. In die zin was al dat graafwerk niet voor niets. Want de vorige keer hadden we daar nog niet aan gedacht.

Tussendoor hebben we al het stro in het gebouw gelegd en de werf nog eens wat opgeruimd. Zo ligt onze tuin er wat properder bij. En die paar natte balen kunnen zo nog goed drogen. Want onder een stuk plastiek houd je al dat stro moeilijk helemaal droog. We staan klaar voor de volgende lading stro.

Afvoerbuizen.

We hebben de afgelopen week niet stilgezeten! Omdat we na het volproppen met stro de vloer meteen dichtmaken, moeten we alle afvoerbuizen al voorzien. Later is dat onbegonnen werk. We hebben eerst onze plannetjes van badkamer, keuken en wasplaats nog eens netjes uitgetekend. Voor de badkamer is het plan nog een paar keer gewijzigd. Maar we zijn nu zeker van onze zaak.

Na het nodige rekenwerk laten we al het materiaal leveren. Dan volgt het meet-, pas- en plakwerk ter plaatse om alle buizen netjes te installeren. Dat het gebouw er al staat stoort ons niet. Nu zien we tenminste waar we precies moeten uitkomen. Tussen de balken is het niet zo moeilijk om de buizen in de grond te leggen. De meeste afvoerbuizen zitten trouwens dicht tegen de buitenmuur. Het kost ons meer tijd dan we hadden gedacht. Maar we doen het liefst rustig en goed. We hebben al lang geleerd om niet te veel vooruit te plannen. Het duurt toch altijd langer dan je denkt.

EPDM op dakterras.

Met de regenbuien van de laatste dagen zijn we het flink zat om telkens ons dakterras te controleren. Er ligt wel plastiek over, maar die waait al eens weg of laat toch wat water door. Dan moeten we het zaakje opengooien om alles te laten drogen en nadien weer afdekken. Het kost ons meer tijd dan ons lief is. We hebben ondertussen wel door hoe we het zo droog mogelijk houden, maar toch.

Vandaag kan eindelijk de dakwerker komen om onze EPDM te leggen. De werkmannen moeten eerst even bekomen na het aanschouwen van die knappe constructie. Nadien gaan ze er flink tegenaan. De baas komt tegen de middag langs om de werken te bekijken en geeft nog wat instructies. In de late namiddag ligt ons dakterras dicht. De jongste werkman is vastbesloten nog eens terug te komen om te zien hoe het verder evolueert. Alweer een zieltje gewonnen voor strobouw?

Ondertussen vullen we met de hulp van Vokke de vloer verder op met stro. Tegen de avond ligt meer dan de helft van de hele vloeroppervlakte dicht. We zijn goed opgeschoten. Iets na de middag zijn de afvoerbuizen ook geleverd zodat we die de volgende dagen kunnen plaatsen voor we de vloer helemaal dichtleggen.
Naast het huis begint onze werkput vol water te lopen. Daar moeten we zorgen dat het water beter kan weglopen naast de put in plaats van erin. Da 's een werkje voor volgend weekend.